Regelmatig ondersteunen wij bij de samenstelling van Raden van Toezicht. Dit kan variëren van het zoeken naar één of meerdere leden, het uitvoeren van teamanalyses, tot het opzetten van een geheel nieuwe onafhankelijke RvT, bijvoorbeeld bij samenwerkingsverbanden.
Onze ervaringen bieden een mooie gelegenheid om te reflecteren op wat (hedendaags) toezichthouderschap inhoudt en vanuit welke waarden toezicht wordt gehouden. Om als toekomstige toezichthouder goed te kunnen acteren moet je niet alleen beschikken over vakinhoudelijke kennis; je moet met name de aansluiting weten te vinden bij nieuwe en toekomstige maatschappelijke ontwikkelingen. Toch zien wij in de praktijk dat bij het samenstellen van een Raad van Toezicht nog sterk de nadruk ligt op het vatten van diverse expertisegebieden. Je hebt de toezichthouder met juridische kennis, iemand met specifieke ervaring op het gebied van financiën of HR. En het liefst gecombineerd met ervaring in toezicht en bestuur. Wij zien het als onze rol om een spiegel voor te houden en de consequenties te laten zien als deze factoren de enige harde selectiecriteria zijn.
De beperkingen van nauwe focus op expertise en bestuurlijke ervaring
Het is niet dat we het belang van specialistische en bestuurlijke kennis binnen een Raad van Toezicht niet inzien. Een te nauwe focus op expertisegebieden brengt echter risico’s met zich mee. Bijvoorbeeld het risico dat men zich blindstaart zich op technische details, terwijl bredere maatschappelijke en menselijke aspecten onderbelicht blijven. Bovendien kan een raad die voornamelijk uit experts bestaat, moeite hebben met het inschatten van de praktische implicaties van beslissingen die het bestuur neemt voor de dagelijkse praktijk van de organisatie en met name doelgroep en stakeholders.
Ervaringsdeskundigheid, dat voortkomt uit persoonlijke levenservaringen, kan binnen een Raad van Toezicht het verschil maken. Het wordt echter vaak over het hoofd gezien bij het samenstellen ervan. Dat terwijl deze ervaringsdeskundigen juist weten waar de pijn zit en snappen waarop het bestuur daadwerkelijk gecontroleerd en ondersteund dient te worden.
De toegevoegde waarde van ervaringsdeskundigen
Denk bijvoorbeeld aan een toezichthouder die zelf kinderen heeft binnen het passend onderwijs, zelf chronisch patiënt is, zelf uitsluiting heeft ervaren of zelf heeft moeten vechten voor kansen. Deze persoon weet uit eigen ervaring wat er goed gaat, en beter kan, binnen het systeem. Hij/zij heeft ook vaak een netwerk dat dit kan onderschrijven. Deze toezichthouder brengt daardoor unieke inzichten en empathie mee die verder gaan dan technische expertise of bestuurlijke meters.
Ervaringsdeskundigen kunnen blinde vlekken identificeren, nieuwe invalshoeken bieden en een diepere verbinding met de doelgroep en stakeholders tot stand brengen. Zij kunnen kwesties aan de orde stellen die anders over het hoofd zouden worden gezien, omdat ze vanuit een ander kader denken en handelen.
Durf het oncomfortabele op te zoeken
Om goed toekomstgericht toezicht te houden op de huidige en komende maatschappelijk opdracht van de organisatie is er nog een tweede stap te zetten. Om de aansluiting te vinden met ingewikkelde huidige maatschappelijke ontwikkelingen doen Raden van Toezicht er goed aan om, naast het toevoegen van echte ervaringsdeskundigheid, nog een tweede stap te zetten. Een stap die, bewust of onbewust, oncomfortabel kan voelen.
Het is de natuurlijke tendens van de mens om zich aan te sluiten bij gelijkgestemden. Dat zien wij ook in het selectieproces van toezichthouders. Mensen voelen zich prettig en comfortabel bij degenen die op hen lijken, maar dit leidt tot een beperking in perspectieven en ervaringen. Het comfort van soortgenoten zoeken, ook al denken we dat we het niet doen, leidt vaak tot homogene teams. Deze homogene teams missen de dynamiek die ontstaat wanneer verschillende bubbels en levenservaringen samenkomen. Juist door deze natuurlijke tendens te doorbreken, kunnen we meer inclusieve en diverse teams vormen. Met als doel om een reflectie te zijn van de doelgroep waarvoor je inzet als toezichthouder. Als team wil je begrijpen voor wie je je taak uitvoert.
Het is essentieel om ons bewust te zijn van de neigingen en actief te streven naar diversiteit en inclusiviteit. Dit vraagt om breder kijken, kritisch doorvragen en het spiegelen van eigen beelden. Geïnteresseerd zijn in de wereld van de ander en daarvan willen leren.
Om dit te bereiken, moeten we bereid zijn om hard te werken en anders te kijken en te handelen. Het vraagt om de moed om ongemak te omarmen en onze eigen vooroordelen en aannames te herzien. Alleen dan kunnen we een inclusieve en rechtvaardige governance structuur creëren die recht doet aan de diversiteit van de samenleving. Ons maatschappelijk hart verplicht ons om dit gesprek met onze opdrachtgevers aan te gaan. En dat doen we graag. We werken niet voor niets voor de publieke sectoren. Overigens verrijkt dit ook weer onze eigen inzichten.
Als jouw Raad van Toezicht streeft naar een diverse samenstelling in leeftijd, achtergronden, gender en ervaringsdeskundigheid, dan zijn wij er om jullie te begeleiden in dit traject. Laten we samenwerken om de weg vrij te maken voor inclusiviteit en diversiteit aan de top. Neem gerust contact met ons op.
