Wettelijk is vastgelegd dat bestuurders en toezichthouders zich bij de vervulling van hun taak moeten richten naar het belang van de rechtspersoon en de met haar verbonden onderneming of organisatie. In gewoon Nederlands; het gaat over de organisatie en haar maatschappelijke opdracht en niet over jou…..Hmm… interessant, het gaat niet over mij maar ik ben wel toezichthouder, bestuurder/voorzitter…. Hoe werkt dat dan in de praktijk? Het bestuur verantwoordt aan de Raad van Toezicht (RvT), de RvT moet op zijn beurt ook actief informatie ophalen in de organisatie en de RvT verantwoordt zijn werking aan de maatschappij via ……..een jaarverslag. Als er een eigenaar, aandeelhouder is dan vindt dit in alle transparantie ook mondeling tijdens een AVA bijvoorbeeld plaats. Maar ja dat is vaak anders bij stichtingen: in de meeste gevallen houdt het op bij het opstellen van een eigen jaarverslag. Uiteraard moet de RvT zich houden aan de wet, governance code(s) en natuurlijk kijken verschillende externe toezichthouders (inspecties) periodiek mee, maar meestal zijn bestuur en toezicht toch echt zelf aan zet.
Dat gaat in heel veel gevallen hartstikke goed. Capabele mensen, hart op de goede plek en uitstekende intenties. Soms gaat het ook hartstikke mis. Capabele mensen, intenties uitstekend, verantwoording onduidelijk, weinig transparantie, niet ingrijpen, integriteitsdilemma’s, handelingsverlegenheid, te afwachtend zijn, niet conflictvaardig zijn, te veel of te weinig daadkracht, weinig feedback….. Zeg het maar. Ondanks alle codes en wetten zijn persoonlijkheden en belangen nu eenmaal verschillend, is positie en zelf overleven soms belangrijker, belangrijker dan het belang van de maatschappij … die ander.
Individuen en pers benaderen ook steeds vaker direct de interne toezichthouder. Op zich begrijpelijk, want waarom toetsen wij, de maatschappij, de toezichthouder niet lekker zelf? Dit is soms erg ingewikkeld, want hoe borg ik als toezichthouder rolzuiverheid ten opzichte van het bestuur, hoe houd ik professionele afstand, vertrouw ik op de info van de bestuurder en ga niet of wel (?) met een individu in gesprek én hoe ben ik voldoende transparant in de uitvoering van mijn toezicht. Diverse codes schrijven voor dat een actief betrokken stakeholders veld (medezeggenschap, ouders, gemeente, studenten, leefomgeving) moet worden ingericht om de dialoog aan te gaan. Als trend zien we verder een breder groeiende groep interne stakeholders een actieve rol krijgen (of nemen?) bij de (her)benoeming van leden van een RvT om zo samen te kijken naar het functioneren en de toegevoegde waarde van het betreffende RvT lid. Allemaal interessante, emanciperende en vooral moderne stappen.
Next level is om als RvT in het licht te stappen door op eigen initiatief pro-actief rekenschap als toezichthouder te willen afleggen aan de maatschappij, juist als het moeilijk en ingewikkeld is. Als cadeautje krijg je als organisatie feedback, nou wie wil er in het onderwijs en de zorg nou niet iets leren😊.
Luister ook de podcast samen met Johannes Arets, Renate Schuttelaar en Menso Fermin over accountability & toezicht! Klik op onderstaande link voor de uitzending👇
Podcast ‘Trends in toezicht: het is geen freeride!’
Alexandra van Gestel
Oprichter/Managing Partner Fiducialex
Governance designer en Bestuurspartner
Actief binnen cultuur, zorg en onderwijssector
Het goede gesprek niet schuwend
Renate Schuttelaar
Toezichthouder, Jurist, Vertrouwenspersoon
Johannes Arets
Partner K+V
